زندگی‌نامه‌ فردوسی؛ بزرگ‌ترین شاعر ایران را بهتر بشناسیم

حکیم ابوالقاسم منصور فردوسی طوسی یکی از نامدارترین شاعران پارسی‌گو و ایرانی است که در سال 319 هجری شمسی در روستایی در اطراف شهر باستانی طوس از توابع استان خراسان چشم به جهان گشوده است. او شاعر و نویسنده‌ی شاهنامه‌ فردوسی، اثر ماندگار و حماسی ادبیات و نوشتار پارسی است که گفته می‌شود این اشعار را از روی نسخه‌های منثور داستان‌ها نوشته است.
همان‌طور که اغلب علاقه‌مندان می‌دانند به دلیل کمبود شواهد و اسناد معتبر تاریخی و نبود سنت ثبت وقایع و رسوم، به‌ندرت می‌توان به حقایق و شیوه‌ی زندگی مردم و بخصوص انسان‌های بزرگ در تاریخ ایران پی برد. حکیم فردوسی نیز از این قاعده مستثنا نیست و تنها منبع معتبری که می‌توان از آن برای استناد به زندگی و آثار فردوسی رجوع کرد اثری است که توسط نظامی نوشته شده است. او حدود ۱۰۰ سال پس از مرگ فردوسی به آرامگاه فردوسی مراجعت کرده و آداب‌ورسوم جاری و معمول در آن دیار را مشاهده و به یادگار نوشته است. ما در این مطلب قصد داریم اطلاعات خواندنی و زندگی‌نامه‌ی فردوسی حکیم را در اختیار شما قرار دهیم تا با شناساندن این بزرگ‌مرد، خدمتی هرچند کوچک به فرهنگ ایران‌زمین کرده باشیم. سرفصل های عنوان شده در این مقاله عبارت اند از:

• زندگی‌نامه‌ی فردوسی شاعر بزرگ ایران
• ماندگاری شاهنامه‌ فردوسی
• آرامگاه فردوسی

[ps2id id=’1′ target=”/]

زندگی‌ نامه‌ فردوسی شاعر بزرگ ایران

مطابق نوشته‌های نظامی، فردوسی دهقانی بود که درآمد ثابت و قابل قبولی از راه املاک خود داشت. تحصیلات فردوسی چه بود؟ تحصیلات فردوسی در سال‌های ابتدایی زندگی در مکتب‌خانه‌های باژ و طوس انجام گرفته بود و در ادامه نیز در مدرسه‌ای در طوس ادامه تحصیل داد. فردوسی شاهنامه را جهت فراهم کردن جهیزیه برای ازدواج یگانه فرزند ذخترش از سر گرفت، کاری‌ که در ابتدا تصور نمی‌کرد ۳۵ سال آینده‌ی زندگی خود را به آن مشغول باشد. شاهنامه‌ فردوسی که مشتمل بر نزدیک به شصت هزار بیت است، بر اساس نسخه‌ای منثور که فردوسی از زبان پهلوی ترجمه کرده و داستان‌هایی نیز به آن اضافه کرده بود سروده شد. این داستان‌های اضافه درواقع داستان اصلی را که در عصر پادشاهی خسرو دوم به پایان می‌رسید، تا عصر ساسانیان و پیروزی مسلمانان بر آن‌ها ادامه می‌داد. اولین کسی که پیش از آثار فردوسی اقدام به قافیه‌پردازی این داستان‌ها کرده بود دقیقی شاعر نامدار ایرانی بود که البته عاقبت خوشی برایش نداشت و کارش پس از سرودن ۱۰۰۰ بیت نیمه‌تمام ماند. این داستان‌ها بعدها در اشعار فردوسی از سر گرفته شد.

9شاهنامه فردوسی شاهنامه‌ فردوسی که در سال 373 هجری شمسی به انجام رسیده بود به سلطان محمود غزنوی که در آن زمان خراسان و به‌تبع آن شهر طوس را تحت فرمانروایی خود داشت تقدیم شد. اطلاعات و اخبار پیرامون رابطه‌ی میان شاعر و پادشاه عموماً افسانه است. بر اساس نوشته‌های نظامی، از طریق ارتباط خوب با وزیر احمد ابن حسن میمندی این امکان فراهم شد که اشعار فردوسی توسط پادشاه تأیید شود. اما متأسفانه سلطان محمود برای میزان جایزه‌ی پرداختی فردوسی با دشمنان میمندی مشورت نمود و آن‌ها پیشنهاد دادند که بابت اشعار فردوسی به او ۵۰ هزار درهم پرداخت شود. درنهایت رقم پرداختی از این هم کمتر بود و فردوسی تنها ۲۰ هزار درهم دریافت کرد. او که بسیار ناامید شده بود به حمام عمومی رفت، جامی نوشیدنی خرید و تمام پول را بین فروشنده‌ی جام و مسئول حمام تقسیم کرد.

[irp posts=”2269″ name=”زندگی نامه سعدی، استاد سخن پارسی”]

[irp posts=”2095″ name=”خیام؛ از شاعر تا منجم”]

[ps2id id=’2′ target=”/]

ماندگاری شاهنامه‌ فردوسی

فردوسی از ترس خشم پادشاه ابتدا به سمت هرات متواری شد و در آنجا شش ماه به‌طور مخفیانه زندگی کرد. پس‌ازآن، از راه طوس به مازندران رفت و به درگاه سپهباد شهریار که خود را از بازمانده‌های حکومت ساسانی می‌دانست پناهنده شد. او ۱۰۰ بیت هزلیه در وصف سلطان محمود به ابتدای شاهنامه افزود و تصمیم گرفت آن را به شهریار که از پادشاهان باستانی ایران به‌حساب می‌آمد تقدیم کند. بااین‌حال شهریار بابت هر بیت هزلیه به او ۱۰۰۰ درهم پرداخت کرد و او را مجاب نمود که آن را از ابتدای شاهنامه‌ فردوسی حذف کند و آن را دوباره به سلطان محمود تقدیم نماید. تمام اشعار فردوسی تا به امروز بدون تغییر حفظ شده‌اند.
گفته می‌شود فردوسی در سال‌های آخر عمر خود مدتی را در غرب ایران و حتی زمانی را در شهر بغداد سپری کرده است. همچنین برخی، نویسندگی و سرایش داستان یوسف و زلیخا را ازجمله آثار فردوسی برمی‌شمردند که بعدها مشخص شد ۱۰۰ سال پس از مرگ فردوسی سروده شده است.
بسیاری از ایرانیان آثار فردوسی را ازجمله بهترین اشعار تاریخ ایران می‌دانند و در خلال قرن‌ها خواندن و به کار بستن این اشعار هرگز آن را به فراموشی نسپرده‌اند. بااینکه شاهنامه‌ فردوسی بیش از ۱۰۰۰ سال پیش سروده شده است همچنان برای اکثریت پارسی‌زبانان قابل‌فهم است و همان‌گونه که خود فردوسی گفته است نقش غیرقابل انکاری در مانایی زبان فارسی داشته است: « بسی رنج بردم در این سال سی عجم زنده کردم بدین پارسی»

بااینکه شاهنامه‌ی فردوسی بیش از ۱۰۰۰ سال پیش سروده شده است همچنان برای اکثریت پارسی‌زبانان قابل‌فهم است و همان‌گونه که خود فردوسی گفته است نقش غیرقابل انکاری در مانایی زبان فارسی داشته است.

[ps2id id=’3′ target=”/]

آرامگاه فردوسی

زمان دقیق مرگ فردوسی مشخص نیست اما به نظر می‌رسد در بازه‌ی سال‌های 399 تا 405 هجری شمسی بوده است. بر اساس گفته‌های نظامی مرگ فردوسی بسیار نا به هنگام و شوربختانه بود زیرا دقیقاً در زمانی اتفاق افتاد که سلطان محمود تصمیم گرفته بود ۶۰ هزار درهم بابت شاهنامه‌ فردوسی به او پرداخت کند.

فردوسی در باغچه‌ی خانه‌ی خودش دفن شد زیرا دفن مردگان شیعه در قبرستان طوس توسط یک آخوند محلی ممنوع شده بود. یکی از فرمانروایان غزنوی سازه‌‌ای بر روی قبر بنا کرد و آرامگاه فردوسی را ساخت. این بنا که به‌تدریج رو به ویرانی گذاشته بود در سال‌های ۱۹۲۸ و ۱۹۳۴ به‌وسیله‌ی انجمن میراث ملی ایران و به دستور رضاشاه پهلوی بازسازی شد. بنای امروزی آرامگاه فردوسی همان‌طور که در تصویر شماره 2 مشخص است از سنگ ساخته شده است و در شهر طوس و بین دو روستای اسلامیه و طوس سفلی قرار دارد. معمار آرامگاه فردوسی هوشنگ سیحون،‌ معمار شناخته شده‌ی ایرانی است.

حکیم فردوسی یکی از ماندگارترین و شناخته‌شده‌ترین شعرای ایران است که بسیاری او را بهترین و بزرگ‌ترین شاعر ایران نیز می‌دانند. اشعار فردوسی برای قرن‌ها باقی‌مانده‌اند و شاهنامه‌ فردوسی اثری جهانی و تأثیرگذار در تاریخ و فرهنگ ایران‌زمین است. آثار فردوسی الگوی بسیاری از شاعران ایران بوده است. بااین‌وجود نباید این نکته را فراموش کرد که مسئله‌ی ایران در شاهنامه‌ فردوسی که سرزمینی به‌شدت چند پارچه و تحت نفوذ کشور‌های دیگر بوده است شباهت بسیاری با زمانه‌ی پهلوی داشته است و این مسئله باعث شده است که تحت تأثیر جریان‌های جدید ملی‌گرایی، او دوباره موردتوجه قرارگرفته و تأثیر خود را بیشتر نماید.