کاخ گلستان تهران، نگین گردشگری پایتخت

کاخ گلستان یکی از اماکن دیدنی و مشهور تهران است که تاریخچه‌ی آن به دوران صفوی می‌رسد و حدود ۴۰۰ سال قدمت دارد. پیترو دلاواله در سفرنامه‌ی خود گزارش بازدید از کاخ گلستان یا چیزی که بنای اولیه‌ی آن بوده است را نوشته است. این کاخ از چندین عمارت و کاخ تشکیل شده است. در دوره‌های بعدی هم به این کاخ رسیدگی شد تا این‌که در دوران کریم‌خان زند ساختمان دیوان‌خانه به آن اضافه شد و با روی کار آمدن آقا محمدخان قاجار، این کاخ اهمیت چشمگیری پیدا کرد.
فتحعلی شاه قاجار در همین مکان تاج‌گذاری کرد و باعث توسعه و آراسته شدن کاخ گلستان شد. با روی کار آمدن ناصرالدین شاه قاجار، به دلیل سفرهای اروپایی زیادی که داشت، این کاخ دچار تغییرات اساسی منطبق با فرهنگ و مد اروپایی شد. این کاخ در دوران سه پادشاه آخر دوران قاجار (مظفرالدین شاه، محمدعلی شاه و احمدشاه) دچار تغییر زیادی نشد و تقریباً به همان شکلی که بود، باقی ماند.
ارگ سلطنتی پس از انقراض سلسله‌ی قاجار شاهد تاج‌گذاری شاهان سلسله‌ی پهلوی بود و یک سری تغییر و تصرف در آن به وجود آمد. کاخ گلستان در حال حاضر حدود ۵.۴ هکتار مساحت دارد که چیزی حدود یک دهم وسعت اولیه‌ی آن است. کاخ گلستان در سی و هفتمین اجلاس سالانه یونسکو، در فهرست آثار جهانی به ثبت رسید. نام کاخ گلستان برگرفته از تالار گلستان در عمارت خروجی است. برای پیدا کردن آدرس کاخ گلستان لازم است که به خیابان پانزده خرداد، میدان ارگ بروید و بعدازآن به سمت خیابان داور حرکت کنید، به‌زودی ورودی کاخ گلستان را روبه¬روی خود خواهید دید. در ادامه به بررسی بخش‌های مختلف کاخ گلستان و دیدنی‌های آن می‌پردازیم، با ما همراه باشید.
سرفصل‌های عنوان شده در این مقاله عبارتند از:
• شمس العماره
• تالار آیینه
• تالار الماس
• موزه مخصوص
• ایوان تخت مرمر
• خلوت کریم‌خانی
• تالار سلام
• نگارخانه
• تالار عاج
• حوض‌خانه
• بناهایی که دیگر وجود ندارند

[ps2id id=’1′ target=”/]

شمس العماره

هرکسی با شنیدن اسم کاخ گلستان شمس العماره را به یاد می‌آورد و در انواع گزارش بازدید از کاخ گلستان به این بنا اشاره ‌شده است. این بنا از برجسته‌ترین ساختمان‌های کاخ گلستان بوده و در ضلع شرقی کاخ واقع شده است. قدمت این بنا به دوره قاجار برمی‌گردد و ساخت آن از سال ۱۲۴۴ تا سال ۱۲۴۶ طول کشید. این بنا نسبت به دیگر عمارات کاخ گلستان ارتفاع زیادی دارد و دارای تزئینات و طراحی‌های بسیار زیبا و چشم‌نوازی است. ناصرالدین‌شاه با دیدن تصاویر و شنیدن تعاریف ساختمان‌های اروپایی، تصمیم می‌گیرد بنایی مشابه را در کاخ گلستان بسازد که از بالای آن به اطراف کاخ و تهران تسلط داشته باشد. در کاخ گلستان شمس العماره با ارتفاعی به طول ۳۵ متر، بلندترین ساختمان است که در پنج طبقه ساخته شده است. همچنین در کاخ گلستان شمس العماره تنها ساختمانی است که در ساخت آن از فلز استفاده شده است. این بنا در زمان ساخت خود، بلندترین ساختمان تهران به شمار می‌رفت.

[sc name=”Highlight” text=”در کاخ گلستان شمس العماره با ارتفاعی به طول ۳۵ متر، بلندترین ساختمان است که در پنج طبقه ساخته شده است.” ]

[ps2id id=’2′ target=”/]

تالار آیینه

تالار آیینه کاخ گلستان هم یکی دیگر از بناهای معروف این کاخ است. این تالار از اتاقی چهارگوش تشکیل شده است که سرتاسر دیوار و سقف آن آیینه‌کاری شده است. نقاش بزرگ، استاد کمال‌الملک هم از تالار آیینه کاخ گلستان یک نقاشی کشیده بود که اکنون در کاخگلستان در معرض دید عموم قرار گرفته است.

[ps2id id=’3′ target=”/]

تالار الماس

تالار الماس در محوطه‌ی جنوبی کاخ گلستان قرار دارد و بنای آن به دوران فتحعلی شاه قاجار می‌رسد. ناصرالدین شاه نیز تغییراتی در آن به وجود آورد، مانند تبدیل طاق‌های آن به طاق‌های قوسی یا رومی و کاغذ دیواری کشیدن روی دیوارهای آن که متأثر از فرهنگ اروپایی آن زمان بود. این بنا هم مانند تالار آیینه دارای آیینه‌کاری‌های فراوان است که نام تالار الماس هم به همین دلیل به آن داده شده است. این تالار به موزه‌ی آثار و اشیاء مربوط به فتحعلی شاه قاجار تبدیل شده است.

[ps2id id=’4′ target=”/]

موزه مخصوص

این عمارت که در ضلع شمالی کاخ گلستان قرار دارد، در واقع بخشی از زیرزمین نخستین موزه ایران محسوب می‌شود که محل نگهداری ظروف چینی و نقره‌ای بود که سران کشورهای دیگر به ناصرالدین شاه قاجار هدیه می‌دادند. در زمان پهلوی و در دوران سلطنت محمدرضا شاه این محل به موزه مخصوص تبدیل شد که هدایای سران دیگر ممالک خارجی را به آن منتقل کردند. زره شاه اسماعیل صفوی، کمان نادرشاه افشار، ساعد بند فتحعلی شاه قاجار، تاج آقا محمدخان قاجار و چندین شیء تاریخی و با ارزش دیگر نیز در این موزه قرار دارند.

[ps2id id=’5′ target=”/]

ایوان تخت مرمر

این بنا متعلق به دوران سلطنت آقا محمدخان قاجار است که تاج‌گذاری وی نیز در این بنا انجام شده است و حتی گفته می‌شود عمر بعضی از بخش‌های این بنا از عمر کاخ گلستان نیز بیشتر است. فتحعلی شاه قاجار نیز در ایوان مرمر تاج‌گذاری کرد و دستور داد تختی از مرمر بسازند و آن را در مرکز این ایوان قرار داد که از روی آن فرامین خود را صادر می‌کرد.

[ps2id id=’6′ target=”/]

خلوت کریم‌خانی

این بنا که قدمت آن به دوران حکومت کریم‌خان زند برمی‌گردد در سال ۱۱۷۳ به شکل یک ایوان سه‌دهنه‌ی سرپوشیده در شمال غربی کاخ گلستان ساخته شده است. خلوت کریم‌خانی همان‌طوری که از نامش پیداست بخشی از اندرونی کریم‌خان زند بوده که تخت مرمری نیز کوچک‌تر از تخت مرمر اصلی در آن قرار دارد. در گذشته از اندرونی این بنا و باغ گلستان آن می‌شد به دیوان‌خانه و تالار تخت مرمر رسید. خلوت کریم‌خانی که به جلوخان نیز معروف است، یکی از جاهای مورد علاقه‌ی ناصرالدین شاه نیز بوده که معمولاً در آن خلوت می‌کرد و قلیان می‌کشید. امروزه سنگ قبر ناصرالدین شاه نیز در این ساختمان نصب شده است

[irp posts=”2353″ name=”نقشه‌ تهران + دانلود رایگان”]

[ps2id id=’7′ target=”/]

تالار سلام

این تالار در شمال کاخ گلستان و به دستور ناصرالدین شاه، با تأثیر از موزه‌های اروپایی ساخته شد. در زمان پهلوی از این تالار برای تشریفات رسمی استفاده می‌شد و پهلوی دوم هم در آن تاج‌گذاری کرد.

[ps2id id=’8′ target=”/]

نگارخانه

نگارخانه در شمال کاخ گلستان، بین خلوت کریم‌خانی و موزه مخصوص قرار دارد. در این محل از تابلوهای نقاشی هنرمندان دوران قاجار نگهداری می‌شود و می‌توان سیر تحول هنر ایران در آن دوران را مشاهده کرد.

[ps2id id=’9′ target=”/]

تالار عاج

این تالار در زمان ناصرالدین شاه محلی برای نگهداری هدایای کشورهای خارجی بود و در زمان رضاشاه پهلوی به محل پذیرایی از مهمانان خارجی تبدیل شد. نقاشی آبرنگی از محمود خان ملک‌الشعرا نیز در این مکان قرار دارد.

[ps2id id=’10’ target=”/]

حوض‌خانه

این بنا در طبقه‌ی بالای تالار عاج قرار دارد و مربوط به دوران ناصرالدین‌شاه است. در گذشته آب قنات از آب‌نمای این عمارت به حوض‌های کاخ جریان پیدا می‌کرد. هم‌اکنون این بنا محل نگهداری و نمایش برخی از آثار نقشی نفیس قرن ۱۹ میلادی اروپا است.

[ps2id id=’11’ target=”/]

بناهایی که دیگر وجود ندارند

بناهای زیبای بسیاری هم در کاخ گلستان ساخته شده بودند که متأسفانه به دلایل مختلفی دیگر وجود ندارند، مانند: تکیه دولت، عمارت خروجی، اندرون و خوابگاه ناصری، عمارت صندوق‌خانه و تالار خاقان مغفور.

کاخ گلستان معروف‌ترین مجموعه کاخی در ایران است. در هر گزارش بازدید از کاخ گلستان که کامل باشد به نام بناهایی مانند شمس العماره یا تالار آیینه کاخ گلستان برخورد می‌کنید، چرا که مهم‌ترین بناهای این کاخ هستند. از دوران صفویه تا دوران پهلوی، نه تنها از ارزش این کاخ کاسته نشد، بلکه روزبه‌روز اهمیت بیش‌تری نیز پیدا کرد که شاید به خاطر موقعیت استراتژیک آن و نزدیکی تهران به مرزهای شمالی نیز بوده است.