شوشتر، شهر صنعتی دوران باستان

شوشتر یکی از شگفت‌انگیزترین شهرهای ایران است که به‌واسطه دیدنی‌های تاریخی و طبیعی بسیاری که دارد به یکی از اصلی‌ترین مقصدهای گردشگران تورهای داخلی یا تور اینکامینگ بدل شده است. مردمان این شهر برای هزاران سال در این شهر دارای تمدن و زندگی پررونقی بوده‌اند و معروف‌ترین جاذبه شهر سازه‌های آبی شوشتر تحسین بسیاری از باستان شناسان و دانشمندان جهان را برانگیخته است.
فرهنگ بومی شوشتر و بناهای تاریخی شوشتر ما را بر آن داشت تا به شکلی مختصر به معرفی این شهر زیبا و در عین حال خارق‌العاده بپردازیم تا اگر در آینده دور یا نزدیک قصد سفر به این خطه از سرزمین عزیزمان ایران را داشتید اطلاعات مفیدی از آن به همراه داشته باشید.
سرفصل‌های عنوان شده در این مقاله عبارتند از:
• آشنایی با شوشتر
• دوران کهن در شوشتر
• سازه‌های شگفت‌انگیز در دل شوشتر
• گشت و گذار در شوشتر

[ps2id id=’1′ target=”/]

آشنایی با شوشتر

شوشتر شهری کوچک در قسمت شمالی استان خوزستان است و با اینکه از مساحت کمی برخوردار است اما چهارمین شهر پرجمعیت این استان به شمار می‌رود. فاصله شوشتر از اهواز نزدیک به 90 کیلومتر است و برای رسیدن به آن از تهران باید مسافتی قریب به 830 کیلومتر را طی کنید. شوشتر بر اساس موقعیت جغرافیایی در دامنه‌های انتهایی رشته‌کوه زاگرس قرار می‌گیرد و درست در مرز شرقی این شهرستان، می‌توان کوه‌های زاگرس و در مرز غربی رود دز را مشاهده کرد.

این شهر دارای آب و هوای دلپذیر در زمستان و بهار است و دمای آن در تابستان رو به گرمی می‌رود. میانگین دمای 27.2 درجه سانتی‌گراد و متوسط بارندگی سالیانه ۳۲۲ میلی‌متر در شوشتر آن را به شهری معتدل با آب و هوای مدیترانه‌ای مبدل کرده است. به واسطه رودخانه‌های دز و کارون این شهر از منابع آبی خوبی برخوردار است و گونه‌های مختلف گیاهی و جانوری در آن یافت می‌شود. بسیاری از مناطق نیز از رونق کشاورزی خوبی برخوردارند و انواع و اقسام درختان و میوه‌ها را می‌توان در این شهر یافت. اما نکته‌ای که شوشتر را از بسیاری از دیگر شهرهای ایران متمایز می‌سازد عجایب شوشتر است که مورد توجه تاریخ نویسان در سال‌های دور و نزدیک بوده است.

[ps2id id=’2′ target=”/]

دوران کهن در شوشتر

شوشتر از حیث تاریخی یکی از بی‌نظیرترین نقاط بر روی کره زمین است. یک باستان‌شناس برجسته فرانسوی به نام پروفسور گیرشمن در کتاب خود به این نکته اشاره کرده که غار پیده در شمال¬شرقی شهر شوشتر نخستین سکونتگاه انسان در ایران بوده است و تخمین زده که قدمت سکونت در شوشتر به حدود 10 هزار سال پیش بازمی‌گردد. ابن¬مقنع نیز در متون بر جای گذاشته از خود می‌نویسد که شوش و شوشتر اولین شهرها پس از توفان نوح بودند که توسط بشر بنا شدند.

این شهر زیبا در دوران هخامنشیان از شکوه و عظمت بالایی برخوردار بود و پس از آن در دوران اشکانیان و ساسانیان نیز جزء شهرهای مهم ایران به شمار می‌رفت. بنابراین می‌توان گفت نژاد مردم شوشتر به نخستین نسل‌های بشر برمی‌گردد و در طول دوران بزرگان شوشتر نقش پررنگی در تاریخ ایفا کرده‌اند. از جمله اصلی‌ترین یادگارهای ارزشمند به‌جامانده از مردمان گذشته این خطه از ایران که علاوه بر جنبه زیبایی و طراحی هنرمندانه‌ای که در خود دارد، باعث شیفتگی و تعجب بسیاری از معماران و مهندسان دنیا شده است، تأسیسات آبی پیچیده و گسترده‌ای است که در دوران ساسانیان ساخته‌شده و از آن به عنوان بزرگ‌ترین موزه آبی دنیا یاد می‌شود.
این سازه‌ها درواقع مجموعه‌ای پیوسته از کانال‌ها، تونل‌ها، بندها، آبشارها، آسیاب‌ها و پل‌هایی است که وظیفه جمع‌آوری، هدایت و نگهداری آب را در روزگاران گذشته بر عهده داشته است. گستردگی این سازه‌ها و پیچیدگی طراحی و ساخت آنها با وجود نبودن امکانات در دوران باستان، دلیل اصلی حیرت دانشمندان دنیا می‌باشد.

[ps2id id=’3′ target=”/]

سازه‌های شگفت‌انگیز در دل شوشتر

بناهای تاریخی شوشتر به قدری پیشرفته و شگرف به نظر می‌رسند که از سوی سازمان جهانی یونسکو به‌عنوان «شاهکار نبوغ و خلاقیت» شناخته‌شده‌اند و تا پیش از انقلاب صنعتی در جهان یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های صنعتی دنیا به شمار می¬آمدند.

سازه‌های آبی شوشتر در وهله اول رود گرگر را برای آبگیری تونل‌های حفرشده در تخته‌سنگ‌ها مهار می‌کرده و سپس با انتقال آب از مجراهای تعبیه‌شده منابع موردنیاز ساکنین محل را تأمین می‌کرد. در طول مسیر نیز پله‌ها و پل‌ها و اتاقک‌های بسیاری جهت سهولت دسترسی و استقرار تعمیرکاران و نگهبانان طراحی شده است. این سازه‌ها شامل زیرمجموعه‌های بسیاری می‌شوند که عبارت‌اند از: بند میزان، انواع آسیاب‌های آبی، کاخ سلاسل، بند خاک، بند ماهی، بند عیار، بند شرابدار، پل لشکر، پل بند شادوران و رود و بند گرگر.
این بنای عظیم به دلیل استفاده از سنگ خارا، ملات آهک و ساروج از استحکام بالایی برخوردار است و به دلیل تماس دائمی با آب در برابر فرسایش از مقاومت بسیار زیادی بهره می‌برد. مادام ژان ديولافوا باستان‌شناس نامدار فرانسوي، والتر هینس و ابن‌بطوطه جهانگرد مشهور عرب تنها چند تن از کسانی هستند که به این شهر شگفت‌آور سفرکرده و از سازه‌های آبی شوشتر به عنوان عجایب روزگار یاد می‌کنند. نکته جالب توجه اینجاست که هنوز بخش عمده‌ای از این سازه‌ها فعال هستند و می‌توان از نزدیک آنها را بازدید کرد و امروز به‌عنوان اصلی‌ترین جاذبه دیدنی این شهر به حساب می‌آیند که هر ساله تعداد زیادی گردشگر را به سوی خود جذب می‌کنند.

[sc name=”Highlight” text=”سازه‌های آبی شوشتر از سوی یونسکو به‌عنوان «شاهکار نبوغ و خلاقیت» شناخته شده‌اند و تا پیش از انقلاب صنعتی در جهان یکی از بزرگ‌ترین مجموعه‌های صنعتی دنیا به شمار می‌آمدند.” ]

[irp posts=”2172″ name=”درباره تونس بیش‌تر بدانید”]

[ps2id id=’4′ target=”/]

گشت‌وگذار در شوشتر

با این حال اگر قصد دارید برای سفر به شوشتر برنامه‌ریزی کنید، علاوه¬بر سازه‌های آبی شوشتر، جاذبه‌های دیدنی متعددی می‌تواند در لیست بازدید شما قرار بگیرد. از جمله خانه‌های تاریخی که عمدتاً به دوران قاجار برمی‌گردند و تعدادی از آنها به موزه، اقامتگاه و یا رستوران سنتی تبدیل‌شده‌اند. خانه تاریخی مرعشی، خانه مستوفی، خانه افضل و خانه طبیب از جمله این جاذبه‌های ارزشمند هستند. برج کلاه فرنگی و بند میزان نیز از جمله نقاطی است که می‌تواند برای چند ساعت شما را مشغول گشت و گذار کند.
همچنین می‌توان در ساحل رود کارون به پیاده‌روی پرداخت و از مناظر بی‌نظیر اطراف آن لذت برد. اگر به دنبال هیجان بیشتر هستید، می‌توانید با سوارشدن بر قایق‌های موتوری تجربه قایق‌سواری در کارون را داشته باشید. برای دوستداران شعر و ادب فارسی نیز بازدید از مقبره قیصر امین پور شاعر معاصر می‌تواند لذت‌بخش باشد.

بازار قدیمی شوشتر هم یکی از نقاطی است که می‌توانید برای تکمیل سفر خود به آن سر بزنید و سوغاتی‌ها و خوراکی‌های خوشمزه‌ای از آنجا تهیه کنید. انواع نان و شیرینی‌های محلی، زردک، ارده، حلواشکری و کلوچه در کنار ترشیجات و لبنیات سنتی جزء بهترین سوغاتی‌هایی است که می‌توانید از شوشتر خریداری کنید و با خود به همراه آورید.
اگر به صنایع دستی هم علاقه دارید از دست¬ساخته‌های هنرمندانه مردان و زنان شوشتر می‌توانید خرید کنید. در میان صنایع دستی می‌توان به کپوبافی، پارچه‌بافی، سجاده بافی، جاجیم‌بافی، معرق ساقه گندم، ملحفه بافی، احرامی و عبابافی اشاره کرد.

در مورد شوشتر و سازه‌های آبی عظیم آن صدها عنوان مقاله و کتاب در دنیا چاپ شده است و افراد از غرب و شرق برای بازدید از این منطقه به آن سفر می‌کنند. شاید ما ایرانیان نسبت به توریست‌های خارجی، آن‌طور که باید و شاید در مورد شوشتر مطالعه و تحقیق نکرده‌ایم و از اهمیت بالای این شهر و آثار تاریخی ای که در دل آن نهفته است، غافل مانده‌ایم. به همین جهت بهتر است در مورد عجایب شوشتر، بناهای تاریخی شوشتر، فرهنگ بومی شوشتر و بزرگان شوشتر شناخت بهتری حاصل کنیم و این شناخت را در طول سفرهای خود به‌کارگیریم. بیایید از همین امروز برای مطالعه و سفر به شوشتر برنامه‌ریزی کنیم.