کلیسای نوتردام پاریس، زیبای در آتش

در میان تمام جاهای دیدنی پاریس، هیچکدام به اندازه کلیسای نوتردام پاریس تاریخی غنی، طولانی و پر از حادثه را یدک نمی‌کشد. این کلیسای بزرگ و قدیمی بیش از 850 سال است که در قلب شهر پاریس و جزیره ایل دو لا سیته (Île de la Cité) واقع شده است و ناظر اتفاقات و رویدادهای مهمی در تاریخ فرانسه و شهر پاریس بوده است.
برای اینکه با این کلیسای زیبا که یکی از مهمترین آثار بجا مانده از دوران گوتیک است بیشتر آشنا شوید، تا انتهای این مقاله از وبلاگ ققنوس با ما همراه باشید.

[lwptoc]

تاریخ کلیسای نوتردام پاریس

همانگونه که گفتیم، کلیسای نوتردام (Notre-Dame de Paris) قدیمی‌ترین ساختمان و بنایی است که در سرتاسر پاریس پیدا خواهید کرد. بنابراین پیش از هر چیز و صحبت درباره اینکه کلیسای نوتردام کجاست یا چه ویژگی‌هایی دارد، به تاریخ این بنای زیبا بپردازیم.
جزیره ایل دو لا سیته که کلیسای نوتردام پاریس در آن قرار گرفته است، یکی از قدیمی‌ترین نقاط پاریس و قلب تپنده این شهر است که امروزه نقطه صفر پاریس نیز در آن واقع شده است. این جزیره در گذشته‌های دور و در حدود سال 52 پیش از میلاد، زمانی که سپاه روم تحت فرماندهی ژولیوس سزار (Julius Caesar) قصد فتح فرانسه را داشتند، یک قلعه نظامی مستحکم به شمار می‌رفته و در قرون بعدی، محل زندگی و دربار پادشاهان فرانسه بوده است.
با توجه به این جایگاه مهم و همچنین طبق بررسی‌های باستان شناسی انجام شده در این جزیره، پیش بینی می‌شود که پیش از ورود مسیحیت به فرانسه یک معبد قدیمی در جایگاه کنونی کلیسای نوتردام قرار داشته است. با ورود مسیحیت، این معبد تخریب و کلیسای جدیدی جای آن ساخته شد.
در قرون 11 و 12 میلادی، پاریس به شهر بزرگی تبدیل شده بود و به عنوان مرکز سیاسی، اقتصادی، علمی و فرهنگی فرانسه شناخته می‌شد و در حال رشد و توسعه بود. در سال 1160 میلادی، موریس دو سولی (Maurice de Sully) به عنوان اسقف جدید شهر پاریس انتخاب شد و تصمیم گرفت کلیسای قدیمی را تخریب کند و کلیسای جدید و باشکوه بسازد که شایسته جایگاه و موقعیت شهر پاریس باشد.
سال 1163 میلادی کلنگ ساخت کلیسای نوتردام پاریس زده شد و اولین سنگ آن در حضور پادشاه لوئی هفتم فرانسه (Louis VII of France) و پاپ الکساندر سوم (Pope Alexander III) نهاده شد. البته عملیات ساخت کلیسا در حدود 200 سال به طول انجامید و کلیسای نوتردام در سال 1345 میلادی تکمیل شد. با این حال و با وجود تغییرات مختلف در معماری کلیسای نوتردام، می‌توان گفت که این بنا در سبک گوتیک فرانسوی (French Gothic) ساخته شده و یکی از بهترین نمونه‌های سبک معماری گوتیک در سرتاسر اروپاست.
البته پیش از اینکه کلیسای نوتردام در پاریس تکمیل شود، پادشاه لوئی نهم فرانسه (Louis IX of France) تصمیم گرفت یک کلیسای جدید در نزدیکی این کلیسا احداث کند تا گنجینه‌های مهمی که بدست آورده بود را در آن قرار دهد. این کلیسای جدید که امروزه با نام کلیسای سنت شاپل شناخته می‌شود و در 400 متری نوتردام قرار دارد، یکی دیگر از جاهای دیدنی فرانسه است. بد نیست بدانید که تا پیش از تکمیل کلیسای سنت شاپل در سال 1248، این گنجینه‌ها در کلیسای نوتردام قرار داشت.
یکی از اولین و مهمترین حوادث تاریخی مرتبط با کلیسای نوتردام پاریس، به سال 1431 میلادی و زمانی بازمی‌گردد که هنری ششم (Henry VI) در حالیکه تنها 10 سال داشت، به عنوان پادشاه فرانسه در کلیسای نوتردام تاجگذاری کرد. هنری ششم که پس از پیروزی مقطعی در جنگ‌های صد ساله به این مقام دست یافته بود، تنها فرد تاریخ است که به طور همزمان پادشاه انگلستان و فرانسه بوده است.
اما در قرن 16 میلادی، شرایط کلیسای نوتردام به شدت افت کرد و بسیاری از شیشه‌های رنگی و نقاشی شده این کلیسا و همچنین مقبره‌های آن تحت عنوان مدرنیسم تخریب شد. همچنین تعداد زیادی از آثار کار شده در نمای کلیسای نوتردام نیز تحت اتهام بت پرستی از بین رفت. اما در اوایل قرن هفدهم بود که لویی سیزدهم دستور داد بازسازی کلیسای نوتردام پاریس را داد و در همین دوران بود که ساز ارگ معروف این کلیسا که 8000 لوله دارد ساخته شد.

[sc name=”highlight” text=”سال 1163 میلادی کلنگ ساخت کلیسای نوتردام پاریس زده شد و اولین سنگ آن در حضور پادشاه لوئی هفتم فرانسه (Louis VII of France) و پاپ الکساندر سوم (Pope Alexander III) نهاده شد. البته عملیات ساخت کلیسا در حدود 200 سال به طول انجامید” ]

اما با آغاز انقلاب فرانسه، بار دیگر کلیسای نوتردام مورد بی توجهی قرار گرفت و در سراشیبی افول قرار گرفت. بنای کلیسا به انبار نوشیدنی و غذا تبدیل شد و تمامی متهمین که قرار بود سرشان با گیوتین قطع شود، در نزدیکی کلیسا و در ساختمان کونسیرژوری (کونسیرژوری) نگهداری می‌شدند. در این دوره سر بسیاری از مجمسه‌های کلیسای جامع نوتردام کنده شد. اگرچه در ابتدا گمان می‌رفت که این سرها به طور کامل از بین رفته‌اند، اما باستان شناسان در سال 1977 توانستند آنها را مجددا پیدا کنند.
در ابتدای قرن نوزدهم میلادی، کلیسای نوتردام پاریس اصلا شرایط خوبی نداشت و به نظر می‌رسید که به روزهای آخر عمر خود نزدیک می‌شود. اما ناپلئون بناپارت منجی این کلیسا شد و به دستور وی، بازسازی‌هایی در این کلیسا انجام شد تا برای تاجگذاری ناپلئون در سال 1804 آماده شود.
اما دلیل اصلی نجات کلیسای نوتردام پاریس از خرابی، به سال 1831 بازمی‌گردد که ویکتور هوگو (Victor Hugo) کتاب مشهور گوژپشت نوتردام (The Hunchback of Notre-Dame) را منتشر ساخت. این کتاب باعث شهرت جهانی و بسیار زیاد این کلیسا شد و آن را از خرابی و نابودی نجات داد. در سال 1845، لوئی فیلیپ اول (Louis Philippe I) دستور بازسازی کلیسا را صادر کرد و این عملیات تا سال 1870 میلادی به طول انجامید و خطر نابودی از این بنا دور شد.
خوشبختانه با وجود درگیری فرانسه و شهر پاریس در جنگ‌های جهانی اول و دوم، کلیسای نوتردام در هیچ یک از این نبردها آسیب چندانی ندید. همچنین فرانسوی‌ها پیش از اشغال پاریس در جنگ جهانی دوم، بسیاری از آثار هنری موجود در کلیسا را جمع آوری کنند تا از غارت نیروهای آلمانی مصون بماند.
در نیمه دوم قرن بیستم نیز عملیات بازسازی و مدرن سازی مناسبی در کلیسای نوتردام انجام شد؛ نما و مجسمه‌های کلیسای نوتردام پاریس پاکسازی و تمیز شدند و مکانیزم ناقوس بزرگ و 13 تنی کلیسا با نام امانوئل (Emmanuel) برقی شد.

اما 15 اکتبر سال 2019 میلادی، شهر پاریس و کلیسای نوتردام شاهد یکی از تلخ‌ترین و غم انگیزترین رخدادها بودند. در این روز کلیسا آتش گرفت و سقف و برج کلیسای نوتردام پس از حدود یک ساعت و نیم آتش سوزی، فرو ریخت و بیش از از 750 تن سنگ و چوب و فلز را در میان کلیسا آوار کرد.
البته خوشبختانه در آتش سوزی کلیسای نوتردام، آسیبی به دو برج ناقوس کلیسا، ساز ارگ و همچنین شیشه‌های رنگی کلیسا وارد نشد زیرا در صورت افتادن یکی از ناقوس‌ها، به احتمال زیاد برج‌ها نیز تخریب می‌شدند و ساختمان و پلان کلیسای نوتردام به طور کلی از بین می‌رفتند.
کلیسای نوتردام پس از آتش سوزی، تعطیل شد و عملیات بازسازی آن بلافاصله آغاز گردید. عملیات بازسازی کلیسای نوتردام هنوز ادامه دارد و پیش بینی می‌شود تا سال 2024 و آغاز بازی‌های المپیک پاریس ادامه داشته باشد. بدین ترتیب در حال حاضر بازدید از درون کلیسای نوتردام در تور پاریس امکان پذیر نیست، اما با اینحال می‌توانید از حاشیه رود سن و یا از درون جزیره ایل دو لا سیته هنوز نمای جذاب و خیره کننده این کلیسا را ببینید و از زیبایی آن لذت ببرید.
در سال 2018 میلادی، کلیسای نوتردام با 12 میلیون بازدیدکننده، پربازدیدترین جاذبه فرهنگی در سرتاسر فرانسه بود و آتش سوزی سال 2019 باعث شده تا این گردشگران به جاذبه‌های دیگری چون طاق پیروزی پاریس، کاخ ورسای و موزه لوور فرانسه اقبال بیشتری داشته باشند. البته پیش بینی می‌شود کلیسای نوتردام بعد از آتش سوزی و عملیات بازسازی، بتواند این رکورد را پشت سر بگذارد.
در ادامه تعدادی از مهمترین جاذبه‌های کلیسای نوتردام را با یکدیگر مرور خواهیم کرد.

نمای غربی

در نمای غربی کلیسای نوتردام، که احتمالا عکس کلیسای نوتردام پاریس از این زاویه را بسیار دیده‌اید، دو برج بلند 69 متری قرار دارند که تا پیش از آتش سوزی، می‌توانستید از آنها بالا رفته و منظره زیبایی از پاریس را تماشا کنید. همچین برج شمالی محل زندگی شخصیت کازیمودو (Quasimodo) در رمان گوژپشت نوتردام بوده و به همین دلیل شهرت بسیاری دارد.

اما در حاشیه در ورودی این کلیسا مجموعه‌ای از مجسمه‌ها و سنگ نگاره‌های متعددی وجود دارد که از برترین نمونه‌های قرون وسطی به شمار می‌روند. در این مجموعه مجسمه تمام قد 28 پادشاه فرانسه به همراه تعداد زیادی از قدیسان مسیحی و همچنین صحنه‌های مهم آئین مسیحیت نقش بسته است.

گارگویل‌ها

در نمای بسیاری از کلیساها و بناهای بازمانده از قرون وسطی، مجسمه‌های از موجودات عجیب و غریب وجود دارد که به آنها گارگویل (Gargoyle) یا آب‌پران می‌گویند. این مجسمه‌ها یا به عنوان خروجی ناودان و یا به عنوان تزئین استفاده می‌شده‌اند و به عقیده بسیاری، برای ترساندن ارواح خبیث و شیطانی ساخته می‌شدند. کلیسای نوتردام نیز تعدادی از این گارگویل‌ها دارد که بسیار زیبا و جذاب هستند و محبوبیت آنها به خصوص با اکران انیمیشن گوژپشت نوتردام در سال 1996 افزایش یافت.